Kurdên Tirk

Ji hêla Loya Demir ve hatî nivîsandin

Kurdên Tirkiyê hemwelatiyên kurd in ku di nav sînorên Tirkiyê de dijîn. Tevî ku bi giranî li Herêma Başûrê Rojhilatê Anadoluyê û Herêma Rojhilatê Anadoluyê ye jî, ew welat li hemû herêmên din dijîn. Di dema Osmaniyan de li gundên Anatoliya Navîn ên wekî Konya, Kastamonu, Enqere, Kirşehir, Nevşehir û Aksarayê bi cih bû.

Di vê serdemê de koçî bajarên din ên Tirkiyê yên wek Stenbol, Îzmîr, Enqere, Edene, Mêrsîn, Gazîentab, Samsûn, Tokat, Amasya û Bûrsayê kirin. Hejmara giştî ya Kurdan li Tirkiyê %15-18ê nifûsa welêt pêk tîne û di navbera 12.500.000 û 15.000.000 de ye.

Jiyana Çandî û Civakî

Bingeha çanda kurdên ku bi zimanekî ji koma zimanên îranî yên zimanên hind û ewropî diaxivin, Mezopotamya ye. Çanda kurdî ji nav şaristaniyên din ên Anatoliya û Îslamê bi yekkirina çanda nû derketiye holê. Di serdema Selçûqiyan û Osmaniyan de çandeke hê hevber derketiye holê.

Bi reformên ku di sala 1923an de hatin kirin, kurdên ku bi piranî li bajaran dijiyan, ji ber sedemên wek memûriyetê jiyana rojavayî qebûl kirin. Di civakê de ol û têkiliyên jiyana rojane bi civakê re ji hev hatin veqetandin. Li aliyê din kurdên li gundan dijîn bi piranî li ser çanda kevneşopî ya kurdan mane û eşîr, urf û ol parastine.

Ziman

Zimanê zikmakî yê piraniya mezin a kurdên Tirkiyê zaravayê kurmancî yê kurdî ye. Herwiha %1.4ê kurdên başûrê rojhilatê Tirkiyê bi zazakî, %6.4 jî bi tirkî diaxivin.

Rêjeya kurdên ku bi kurdî nizanin yan jî pir kêm dizanin 4,2% e. 75% ji malbatan li malê bi kurdî diaxivin, lê hatiye dîtin ku hema hema nîvê zarokên kurd li herêmê baş bi kurdî nizanin.

Eşîret

Di dawiyê de, li gorî lêkolîneke ku di sala 2015 de hatiye kirin, di anketa ku di nav Kurdên eşîran de, endamên eşîrê de hatiye kirin, %33.4ê Kurdên li herêmê dijîn endamên eşîrekê ne.

Bandora wê li ser jiyana aborî %22,6 û bandora wê li ser hilbijartinan %30,5 bû. Her wiha %5.9ê kurdên herêmê diyar kirin ku kesên ku dengê xwe bidin divê ji eşîra wan bin.

Çavkanî:

1. Project, J. (n.d.). Türkiye (Turkey) people groups, languages and religions. Joshua Project: People Groups of the World | Joshua Project. https://www.joshuaproject.net/countries/TU

2. ORTA ANADOLU KÜRTLERİ: Sahi, “Konya’da Kurt Mu Var?”. (n.d.). Bianet - Bagimsiz Iletisim Agi. https://web.archive.org/web/20210508211157/https://bianet.org/bianet/toplum/243795-sahi-konya-da-kurt-mu-var.